حقیقت حرص چیست؟
چه کنیم تا از شر حرص نجات پیدا کنیم؟
حرص چیست و چه می شود که حرص می زنیم ؟
امیر مومنان تعبیر بسیار جالبی در تعریف حرص دارد. هنگامی که از ایشان پرسیدند حرص چیست؟ فرمود:حرص آن است که انسان چیز کمی را جست وجو کند در برابر چیز بسیاری که از دست می دهد!
بارها شده افراد مسنی را دیده ایم که بعد از 08-70 سال عمری که از خداگرفته اند هنوز که هنوز است حرص مال دنیا را می زنند . شاید میلیاردها ثروت و دارایی جمع کرده اند اما طوری دنبال ریال و دلار به نرخ روزند که شب و روز را نمی شناسند. خواب و خوراک هم ندارند. اصلا از خودشان نمی پرسند مگر چند روز دیگر زنده اند و اگر دارایی شان را بر روزهای مانده عمرشان تقسیم کنند حتی امکان خرجش را هم پیدا نمی کنند، با هیچ منطقی آدم نمی فهمدشان با اینکه می دانند چند صباحی بیشتر زنده نیستند، دست از عطش سیری ناپذیرشان برای دنیا طلبی برنمی دارند. آدم را یاد بیماری استسقاء و جوع می اندازند که نه آب و نه خوراک هیچ کدامشان درد تشنگی و گرسنگی مرضشان را چاره نمی کنند. در واقعیت هم حرص نسخه روحی- روانی بیماری استسقاء است عطشی سیری ناپذیر برای جمع کردنی کور و بی هدف . مثل تشنگانی که هر چه از آب شور دریا می خورند تشنه تر می شوند.نه دریا دریا آب سیرابشان می کند نه خوردن تمام دنیا.
حرص مانند بسیاری از مشکلات مشابه اش نخستین نقطه ای را که از کار می اندازد عقل آدمی است. عقل که از کار افتاد هدف و منطق گم می شود. این است که شخص از یاد می برد که پول برای آسایش و آرامش زندگی است نه اینکه آسایش و آرامش زندگی فدای پول .بیش از همه خودش را رنج می دهد و حتی بهره ای از دارایی که دارد نمی برد و غالبا آن را برای وراثش به ارث می گذارد و این از همه بدتر است .
ارث حرص برای حریص چیزی جز خستگی و بی تابی و سوختن و نیاسودن نیست. در قدیم عادتی معروف بین بیابانگردها بوده که برای راه بردن شترهای سرکش ،هویجی را پیشاپیش مرکب آویزان می کردند و شتربرای رسیدن به آن گام برمی داشته و به خیال اینکه با هر قدم به آن می رسد، اینطور از مرکبشان سواری می گرفتند. دنیا مثل همان هویجی است که مقابل چشمان حریص دنیادوستان دلبری می کند و شلنگ تخته می اندازد اما بدون آنکه کامی از آنها را شیرین کند تا خط پایان مرگ آنان را می کشاند. این است که حضرت علی(ع) فرمود: حرص،مرکب خستگی و تعصب است و انسان حریص ، همواره فقیر و نیازمند است اگر چه مالک تمام ثروت های جهان گردد.
هفت گام برای آنکه نه حرص بخوریم نه حرص بزنیم
1- تکلیف خودتان را با دنیا روشن کنید
انسان یک شکم بیشتر برای سیر شدن و یک تن بیشتر برای زندگی کردن ندارد.این امر منافاتی با تلاش ندارد. تلاش برای ساختن و آباد کردن و ایجاد ثروت پاک همیشه امری پسندیده بوده و هست. مشکل از آنجا شروع می شود که به دست آوردن دنیا به هر قیمتی و بی هیچ حد و مرزی در دستور کار قراربگیرد.اینجاست که حرص وارد عمل می شود.حق ها را نا حق می کند.حریم ها را می شکند و به اندازه تاریخ زندگی آدم ها روی این کره خاکی ،اسباب جنایت و جنگ و خونریزی و فتنه فراهم می کند .لازم نیست برای حرص زدن راه خیلی دوری برویم.حتی وقتی درسر یک تقاطع راه به ماشین مقابل نمی دهیم که خودمان 30 ثانیه سریع تر رد شویم یا موقعی که در مترو برای وارد شدن به داخل واگن همه را لت وپار می کنیم ،مشغول حرص زدن هستیم بی آنکه بدانیم برای چه و به چه بهایی ،تنها برای کمی زودتر رسیدن هم خودمان را آزار می دهیم و هم دیگران را . به کجا و به چه هدفی ،خدا می داند. این را بگذاریم کنار ساعت ها وقتی که در فضای مجازی و پای تبلت و لپ تاپ تلف می کنیم بی آنکه ککمان بگزد . راستی که اگر سهم خود را از دنیا بفهمیم هرگز حرص نمی زنیم.
2 – به خدا اطمینان کنید
علی(ع) ریشه حرص را چنین بیان فرموده اند: “بنای آزمندی و بخل بر شک و کم اعتمادی به خدا استوار است.”
گاهی اگر به قدر اثر یک داروی مسکن به خدا اطمینان کنیم دچار بسیاری از ترس هایمان نمی شویم زمانی حرص می زنیم که احساس نیاز به بیشتر داشته باشیم یا از کمبودی در ترس و هراس .اما اگر بدانیم سهم ما محفوظ و روزی ما مقدر است و با تلاش معقول به آن می رسیم دیگر حرص زدن الکی برایمان یک خودآزاری بی معنا می شود. امام حسین(ع) می فرمایند:” نه خودداری از حرام و ناپسند مانع روزی می شود و نه حرص روزی بیشتر می آورد،چرا که روزی تقسیم شده و اجل حتمی است و حرص تنها به سوی گناه می کشد.” به خدایمان کمی بیشتر اطمینان کنیم.
2- فریب حرص را نخورید
چقدر دلال و تاجر را سراغ داریم که تمام سرمایه شان را به خاطر افتادن در دامان حرص و راضی نشدن به سودی معقول از دست داده اند.
چقدر دوستان و آشنایانمان را می شناسیم که در دام فریب تبهکارانی افتاده اند که دست روی نقطه ضعف حرص مشتریانشان گذاشته اند،از آنهایی که گرفتار شرکت های هرمی شده اند، بگیریم تا کسانی که خانه و مایملکشان را فدای قمار دلار کرده اند.حتی ثروتمندان اصیل می دانند که کجا باید از بازاری بیرون بیایند تا دچار خساراتی که طمع به تازه کاران بی تجربه می زند ، نشوند. شاید به خاطر اینکه نمی خواهند و نمی گذارند حرص،بر عقلشان مسلط شود و فریبشان دهد. آنقدر صفت عقل فریبی حرص آشناست که طبیعت هم از ماهیت عقل فریبی حرص برای شکار استفاده می کند،دانه هایی که زنجیره وار و گام به گام صید را به سمت صیاد می کشاند.یا طعمه هایی که برای جلب شکار آن را به سوی شکارچی اش هدایت می کنند.پس به عنوان یک قرار با خود هر وقت آثار فریب حرص ظاهر شد بدانید در آستانه خط قرمز ضرر و زیان قرار گرفته اید ،چند قدم آن طرف تر پرتگاه است پس جلوتر نروید.
3 – با حرص لجبازی کنید
امام علی(ع) فرموده اند:از حرص،با قناعت انتقام بگیر،چنان که با قصاص از دشمن انتقام می گیری.
دوای درد حرص قناعت است وقتی می دانیم سیر شدن در مرام حرص نیست پس این راه را با خوراک دادن به او نمی شود به آخر رساند باید در این مسیر یک سروته کرد و بر عکس راه رفته پیمود.باید یک قاعده همیشگی را به یاد داشته باشیم که کلا رفتار نفس آدمی مثل رفتار آتش است هر چه خوراک هیزمش را بیشتر فراهم کنی شعله های تقاضایش بیشتر می شود پس سعی نکنید آتش شعله های حرص را هم با هیزم بیشتر خاموش کنید هر چه بیشتر به او بدهید بیشتر می خواهد. اگر می خواهید دست از سرتان بردارد گوش به حرفش ندهید اگر چه لجبازی کردن معمولا کار خوبی نیست اما به عنوان یک فرجه خوشایند تا دلتان بخواهد می توانید با نفستان و در این مورد با حرص لجبازی کنید هر چه بیشتر خواست کمتر بهش بدهید. مطمَین باشید اینطور است که مطیع امر شما می شود.به قول مولانا :” تو گاو فربه حرصت به روزه قربان کن،که تا بری به تبرک هلال لاغر عید.
5 – حرص هم ، خوب و بد دارد
همه انواع حرص بد نیستند شاید عجیب باشد اما حرص و حریص خوب هم وجود دارد مانند خیلی دیگر از صفاتی که ما آنها را بد می دانیم اصل و ریشه یک صفت گاهی صرفا یک گرایش است و وقتی شکل بد پیدا می کند که در مسیر انحرافی گرایش هایی هستند که می توانند در شکل درستشان به غبطه و رقابت و تلاش و پیشرفت تبدیل شوند. پس ما حرص خوب هم داریم حرص زدن برای کسب علم،حرص زدن برای دانستن بیشتر،حرص زدن برای بهتر شدن،حرص زدن یا حرص خوردن برای پیشرفت علمی و معنوی ، اینها تمام انواع جایگزین خوب برای حرص زدن های بد و حرص خوردن های بی دلیل هستند. پس تا می توانید حریص خوبی ها باشید و حرص خوب تر شدن بزنید.
6 – آرامش را جایگزین بی تابی کنید
ثروتمندان زیادی را دیده ایم که پول دارند اما آرامش ندارند،دارایی دارند اما آسایش ندارند. امام صادق(ع) می فرماید:حریص از 2 خصلت محروم شده و در نتیجه 2 خصلت را با خود دارد:از قناعت محروم است و در نتیجه آسایش را از دست داده است از راضی بودن محروم است و در نتیجه یقین را از دست داده است اگر به دنبال ثروت واقعی هستید باید آن را در آرامش و آسایش جست وجو کنید و اگر پول و دارایی ، این دو را از شما بگیرند نقض غرض کرده اند. پس راه را گم نکنید.
7 – ثروتمند شوید نه ثروت بند
پول و دارایی چیزهای بدی نیستند وقتی بد می شوند که به جای اینکه ما مالکشان باشیم ،آنها مالک ما می شوند وقتی آنها از ما سواری بگیرند،وقتی ما بشویم مرکب حرص و حرص بشود سوار ما ،آن وقت است که به سمت و سوی هر دره و پرتگاهی می دواند ما را. می شود عنان کار را به دست گرفت و به حرص گفت:تومرکب من باش. تو برای من بدو و مرا به شتاب به سمت و سویی که می خواهم ببر.خب حالا که می شود به جای اینکه حرص از شما سواری بگیرد شما از حرص سواری بگیرید. آن وقت سریع ترو با اشتیاق می شود به سمت بهترین هدف ها با حرص پیش رفت .علی(ع) فرموده:غنی ترین اغنیا کسی است که اسیر حرص نباشد. پس ثروتمند شوید نه ثروت بند.
نوشته از طاهر عطاران در همشهری مورخ 4 خرداد 94
ارسالی از سید محمد ریاضی پور
اقا سيد محمد:
معركه بود. دستت درد نكنه.
متشكر و ممنون. آموزنده و بحث بر انگيز .
بسیار اموزنده وعالی ….البته بااجازه – حرف اقامحمد عزیز را کامل کنم که چه کسی از تومان بدش میاد ؟از قدیما می گفتند علم بهترست یا ….؟که همگی روشون نمیشد و میگفتن علم …ولی از قول اقامحمد باید بگم هر کودمشون خوبه ولی نباید حرص بزنیم بخصوص درین مقطع زمانی !!!!!!!!!!!!!وباید همه حرص دیدار بزنیم ولی باز چه سود ؟ چه حرص بزیم و چه حرص نخوریم بازی زمانه همینست و بس …و هرکه بیشتر دارد !!!!!!! تصحیح کنم هر که نمیخورد بفرماید بخورد چون اگر حرص نزنیم باید معطل شود چون نوبتت میشود /ببخشید خودم نفهمیدم چه گفتم !شما چی متوجه شدید چی گفتم ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟