درباره گویش شوشتری مطلبی که به حضورتان تقدیم میگردد عینا از بخش مقدمه ناشر کتاب (ضرب المثلهای شوشتری) به قلم دکتر محمدزمان خدایی از اساتید دانشگاه اهواز نقل میگردد. برای بنده که جالب و بدیع بود، امیدوارم که مورد توجه عزیزان قرارگیرد:
زبان شوشتری همان زبان خوزی است. زبانی باستانی از خاندان زبان های اوستایی و پهلوی که هنوز بر زبان مردم خطه جنوب به خصوص مردم شوشتر، دزفول و اطراف جاری است. واژگان و ساختارش بسیار ساده است. راحت و شیرین بر زبان مینشیند و برای بیان دقایق و ظرایف بسیار کارا است. با آنکه شوشتر مجاور اعراب است ولی پس از گذشت 14 قرن از سقوط دولت ساسانی نه تنها تحت سیطره زبان عربی درنیامده بلکه در مقایسه با سایر شهرها و استان های کشور که فاصله دورتری از اعراب و ممالک عربی دارند از فارسی خالص تری برخوردار است و این غنای زبان و فرهنگ مردم شوشتر را ثابت میکند. در شوشتر زبان گفتاری و نوشتاری، دو زبان فارسی کاملا متمایز هستند. زبان نوشتاری و رسمی مردم شوشتر همان زبان فارسی معیار حاکم بر ایران است. ادبا، شعرا و نویسندگان شوشتری مطالب خود را به زبان فارسی معیار مینویسند ولی زبان محاوره آنها زبان خوزی است که به قول زنده یاد دکتر زرینکوب زبان محاوره درباریان سلاتین ساسانی به هنگام خلوت نشینی است . البته زبان دربار ساسانیان نیز همانند سایر دربارها سرشار از تکلفات، تملقات و واژه های فاخر بوده، ولی همین درباریان در خلوت خویش زبان پرتکلف و پر طمطراق دربار را رها کرده و با زبان روان وشیرین خوزی به صحبت مینشستند. از این رو ناصر خسرو گوید: “درباریان ساسانی چون به خلوت نشستندی به خوزی سخن راندی …”
علی فواد ریاضی پور
با تشکر از برادر گرامی ،امید است مطالب بیشتری در باره زبان و فرهنگ شوشتری از سوی سایر عزیزان بیان شود. واقعا هم عجیب است با اینکه خوزستان از اولین مناطقی است که مورد هجوم اعراب قرار گرفته و مجاور عراق مقر حکومت خلفای عباسی بوده ولی حفظ زبان و فرهنگ مردم نشان از اصالت و ریشه ای بودن آنهاست .
سلام علي اقاي عزيز؛
ممنون خيلي اموزنده بود. دستت درد نكنه.
با سلام
نظر به علاقمندی برادران گرامی ریاضی پوربعرض میرساند مطلبی درباره گویش شوشتری درفروردین ماه سال گذشته برای سایت ارسال گردیده که مطالعه آن خالی از لطف نیست.جهت اطلاع عرض شد.زیرا دسته بندی
موضوعات به نحوی است که تفکیک نگردیده وکسی که تازه وارد سایت میشود نمیداند که چه مطالبی قبلا درج گردیده وموضوع آن چه بوده است ؟مطلب فوق هم قبلا جهت مدیران سایت ارسال گردیده بود
آقاا مسعود خیلی مطلب جالبی نوشتید . این خیلی خوبه که بدونیم زبان مادریمان زمانی زبان رایج سلاطین ساسانی بوده ویک زبان اصیل پارسی است
متشكر . مطلب جالبي بود. دوستان افغاني دارم كه زبان آنها هم خوزي است. اكثر كلماتي كه هنگام عاميانه حرف زدن استفاده مي كنند خيلي شبيه به زبان شوشتري خودمان است. بسيار آموزنده بود.
خیلی جالب بود اقا مسعود دستتون درد نکنه
با سلام و عرض ارادت خدمت حضرت عالی
خدمت جنابعالی عارضم ، اینکه فرموده اید زبان شوشتری همان زبان خوزی است کاملاً درست و بجاست اما در ادامه گفته اید که « زبانی باستانی از خاندان زبان های اوستایی و پهلوی » متأسفانه اشتباه کرده اید .
زبان شوشتری باقی ماندۀ زبان خوزی یا همان زبان عیلامی است و تنها بر حسب حشر و نشر با پارسیان پس از استیلا بر عیلام میان هر دو زبان وجوه اشتراکی پیدا شد . در زیر دلایل وجه افتراق دو زبان را خدمتتان عرض می کنم :
1- در تمام کتیبه های بجا مانده از زمان هخامنشیان متون حک شده به سه زبان پارسی ، عیلامی و بابلی هستند که اگر آنطور که شما گفته اید زبان شوشتری ( همان عیلامی ) با پارسی و اوستایی از یک خانواده بودند دیگر نیازی به این کار نبود .
2- اکثر قریب به اتفاق دانشمندان عربی که بیش از صدها سال پیش وارد ایران شدند و دانشمندان غربی که در دهه های اخیر در ایران بوده اند همه و همه به اشتقاق و افتراق دو زبان پارسی و شوشتری اذعان داشته اند .
3- محال ممکن است که شما یا هر شخص دیگر تا به حال توانسته باشد یک واژه شوشتری یا حتی نزدیک به آن را در اوستا بیابد تا چه رسد به اینکه دو زبان باهم از یک خانواده باشند .
4- تنها و تنها زبانی که نزدیک به زبان شوشتری ( عیلامی یا خوزی ) است زبان دزفولی است که آنهم قصه ای طولانی دارد که در این مجال نمی گنجد .
من الله توفیق
جنوب وجنوب غرب ایران از جمله قوم بخنیاری با این زبان تکلم میکنند من در رشته موسیقی فعالم بین هنر بختیاری و شوشتر تفاوتی نمیبینم
ما یکدیگر را به دوستی نگیریم پس که را میخواهیم بگیریم امروز هرسه ما مشکلاتی داریم که جز با توکل برخداوند رحمان و درسایه وحدت و همدلی وکمک فی مابین حل نخواهد شد لذا جا دارد که روزی را به نام وحدت و همدلی بین مردمان دزفول و شوش و شوشتر قرار دهیم تا یکدیگر را بیشتر دریابیم و برای رفع مشکلات خویش به یاری هم بشتابیم.