چگونگی نامگذاری “ایران”

هشتاد سال از نامگذاری

 کشور ایران می گذرد .
به منظور بررسی دقیق این موضوع تاریخی ، مقاله زیر جهت آگاهی بیشتر عزیزان ارائه می گردد :

در فروردین سال 1314 خورشیدی طبق بخشنامه وزارت امور خارجه و تقاضای دولت وقت ، نام رسمی ایران ( به جای پرس ، پرشیا و غیره ) برای کشورما انتخاب شد.
در مغرب زمین از قرون وسطی ایران به نام هایی از قبیل: پرس(فرانسوی ) ، پرشیا ( انگلیسی ) ،
پرسیس ( یونانی ) نامیده شده است .
اسمی که امروز” ایران ” گفته می شود بیش از 600 سال پیش ” اران ” Eran تلفظ می شد .

سعید نفیسی در دی ماه 1313 نام ” ایران ” را به جای ” پرشیا ” پیشنهاد کرد . این نامگذاری در آغاز مخالفانی نیز داشت و براین باور بودند که در
” پرشیا ” فرهنگ و تمدنی نهفته است که نمی توان آن را حذف کرد و شناخته شده و بین المللی نیز است ؛ اما حامیان نامگذاری ایران ، اعتقاد داشتند که واژه ایران بسیار کهن و بر اقتدار سیاسی کشور می افزاید .

” واژه ایران ” بسیار کهن و قبل از آمدن آریایی ها به سرزمین مان اطلاق می شد و نامی تازه و ساخته و پرداخته نیست .
پروفسور آرتور اپهام پوپ ( 1969 – 1881 میلادی ) ایران شناس مشهور امریکایی در کتاب ” شاهکارهای هنر ایران ” که در سال 1338 توسط دکتر پرویز خانلری به زبان فارسی ترجمه شده است می نویسد : « کلمه ایران به فلات و توابع جغرافیایی آن حتی در هزاره پیش از آمدن آریاییان نیز اطلاق می شود »

واژه ” ایران ” از دو قسمت ترکیب شده است . قسمت اول به معنی اصیل ، نجیب ، آزاده و شریف است . قسمت دوم به معنی سرزمین یا جا و مکان است .

در شاهنامه فردوسی بارها کلمه ” ایران ” به کار رفته است . ده ها بار ترکیباتی نظیر : بزرگان ایران ، بر و بوم ایران ، ایران و توران ، ایران و روم ، ایران زمین ، شهر ایران ، ایران و انیران و نیز بیش از 350 بار
” ایرانی و ایرانیان ” .

معنی واژه ” ایران ” سرزمین آزادگان است . فردوسی در شاهنامه در باره خوی آزادگان
( ایرانیان ) چنین می سراید :

تو با دشمن ار خوب گفتی رواست /
از آزادگان خوب گفتن سزاست

دکتر محمد معین ( 1293 – 1350 ) ادیب و سخنور نامی ایران در خصوص ریشه واژه ایران می نویسد : « اصل و ریشه Arya هر چه باشد ، این قدر واضح است که این کلمه به تداعی معانی بسیار را به خاطر می آورد . مللی که متعلق به بخش خاوری هند و اروپائیان بودند ، خود را بدین نام مفتخر می دانستند.آرین Aryan از واژه آریا Arya مشتق است. اجداد مشترک ملل هند و ایران خود را بدان نام معرفی می کردند . واژه ایران ، خود از همین ریشه آمده است »

دکتر بهرام فره وشی ( 1304 – 1371 ) ایران شناس و استاد پیشین دانشگاه تهران در خصوص ریشه واژه ایران می نویسد : « ایران در زبان اوستایی به صورت ائیریه Airya و در زبان فارسی باستان اریه Ariya آمده است . در اوستا هم نام قومی ایرانی به معنی شریف و نجیب و اصیل است . این واژه در زبان ایرلندی کهن هم به همین معنی است . قسمت اول کلمه ایرلند Ir – Land به معنی نجیب و شریف و قسمت دوم آن به معنی سرزمین است . ایرلند به معنی سرزمین نجباست »

سید علی فواد ریاضی پور
خرداد1395

برگرفته از مقاله ” چگونه ایران شدیم ؟
” نوشته مجتبی انوری 1386